Oplossingen
Op de vorige twee tabbladen stonden problemen centraal, nu de oplossingen. Waarvoor ook al weer? De Trekvogel is in slechte staat en de eigenaar, Flevo-landschap, wil een nieuw bezoekerscentrum. Daarvoor kunnen ze geen andere plek bedenken dan waar de Trekvogel staat, die daarom gesloopt zou moeten worden waarmee het probleem van de slechte staat van onderhoud van de buitenzijde meteen is opgelost.
Dit scenario creëert echter een nieuw probleem: het eerste en oudste gebouw van Almere gaat voor altijd verloren: voor nu en voor alle toekomstige generaties.
Als Flevo-landschap elders een nieuw bezoekerscentrum over de natuur maakt kan De Trekvogel worden gerestaureerd en ruimte bieden aan een nieuw bezoekerscentrum over de vroege geschiedenis van Zuidelijk Flevoland, waarbij het pand met interieur een van de belangrijkste onderdelen van de tentoonstelling is. En als het nieuwe bezoekerscentrum van Flevo-landschap ook op het Werkeiland komt, vlakbij De Trekvogel, liggen er twee inhoudelijk verschillende bezoekerscentra bij elkaar. Dat is prettig voor het publiek.
Ook een optie: het voormalige ambtenarenpension en de voormalige kantine grotendeels terugbrengen naar de oorspronkelijke functie, met overnachtingsmogelijkheid en horeca
Een nieuw bezoekerscentrum voor Flevo-landschap: op de oude plek (d.w.z. sloop van De Trekvogel) of op een nieuwe?
Of het voormalige dienstgebouw van de RIJP een bezoekerscentrum over de aanleg van Zuidelijk Flevoland wordt of een horeca bestemming krijgt of nog iets anders, Flevo-landschap heeft een nieuwe plek nodig voor hun nieuwe bezoekerscentrum.
Een budget voor het nieuwe bezoekerscentrum van Flevolandschap is er kennelijk al, gelet op hun plannen. De personele bezetting zal ook geen probleem zijn omdat het huidige bezoekerscentrum in De Trekvogel al jaren wordt bemenst met vrijwilligers. En het verwerven van de bouwgrond is geen probleem als het perceel waar de Trekvogel op staat (nr. 575, 4067 vierkante meter) met gesloten beurs wordt geruild tegen een nabij perceel. De partij die dat nabije perceel afstaat wordt dan de eigenaar van perceel 575 en van De Trekvogel. Zijn er stukken grond waarmee Flevo-landschap kan ruilen? Laten we naar de eigendomskaart kijken.
F De kadastrale verdeling van de omgeving van De Trekvogel. Het oranje deel is Natura2000 en daar kan niet gebouwd worden. Klik voor een groot beeld.
Maar eerst moeten we bezien of Flevo-landschap niet gewoon kan blijven zitten waar ze nu zitten, in het voormalige ambtenatenpension en de kantine.
Oplossing 1
De Trekvogel wordt gerestaureerd, blijft in bezit van FlevoLandschap en blijft een bezoekerscentrum van FlevoLandschap, voor natuur en voor cultuurhistorie
Restauratie van de buitenzijde is hoe dan ook noodzakelijk. Daarna gaat Flevo-landschap verder in het gerestaureerde pand uit 1964. Directeur Ben Huisman zei: “Er zijn veel manieren om de geschiedenis levend en zichtbaar te houden van dit unieke stukje Flevoland.” Klopt. En de meest effectieve manier is om het eerste gebouw van Zuidelijk Flevoland niet te slopen, want dan maak je het dood en onzichtbaar.
Maar Flevo-landschap wil meer. Huisman: “Wij willen een nieuwe ervaring bieden voor bezoekers met een horecagelegenheid voor een kop koffie en een lunch en [we willen] meer kwaliteit geven aan de beleving van het prachtige gebied Lepelaarsplassen. Daar voor in de plaats komt een nieuw gebouw, flexibel en modulair. Ook pakken we de buitenruimte aan. Alles bij elkaar komt er een uitstraling die past bij ons als natuurorganisatie. Met veel hout en veel groen. Ruimte en zitgelegenheid voor wandelaars en fietsers. Een prachtige plek met mooi uitzicht op de omgeving.”
Laten we de wensenlijst even langslopen.
Een bescheiden "horecagelegenheid" in de huidige Trekvogel kan makkelijk, het bezoekerscentrum beslaat maar 40 procent van het pand.
"Flexibel en modulair" is De Trekvogel al want er zijn veel ruimtes en een stuk van 8 bij 10 meter ligt verhoogd (het oude toneel), dat biedt ook mogelijkheden.
De "buitenruimte aanpakken" kan probleemloos als de Trekvogel behouden blijft.
Een "uitstraling die bij ons past als natuurorganisatie" is ook geen punt: de Trekvogel ademt natuurlijkheid aan alle kanten, zeker als het is gerestaureerd. Er zijn enorme raampartijen zoals te zien op deze foto van vlak na de bouw. Die zijn nu dicht getimmerd. Maak ze weer open en je krijgt prachtige ruimtes badend in natuurlijk licht.
"Veel hout en veel groen." Geen probleem, De Trekvogel is bijna helemaal van hout en door groen omgeven al kan dat laatste beter.
De "ruimte en zitgelegenheid voor wandelaars en fietsers"? Ook geen probleem, er is alle ruimte voor een ruim terras. Maak de inpandige horecaruimte op het verhoogde oude toneel en je hebt daar meer dan genoeg plek om te zitten, met leuk uitzicht op de hele natuurtentoonstelling.
Het "uitzicht op de omgeving" blijft natuurlijk precies wat het nu is.
En het "levend en zichtbaar houden van dit unieke stukje Flevoland" kan nergens beter dan in een gerestaureerde Trekvogel.
De indeling van De Trekvogel na de restauratie zou er zo uit kunnen zien. Aan alle wensen van Flevo-landschap is voldaan zonder dat daarvoor een pand van hoge cultuurhistorische waarde tegen de vlakte hoeft - integendeel, het wordt het pronkstuk van de cultuurhistorische tentoonstelling . Klik voor een vergroting.
Dit zou het terrasgedeelte van de horecagelegenheid kunnen worden, het gele deel op de plattegrond. Gezien vanuit het zuidwesten.
Oplossing 2
FlevoLandschap krijgt een andere plek en bouwt daar een nieuw bezoekerscentrum
Dit is een vrij eenvoudig scenario. Op de kaart met kadastergrenzen is duidelijk te zien dat vlak naast de Trekvogel een stuk grond ligt van het Waterschap Zuiderzeeland , kadastraal nr. 2859. Net aan de overkant van de dijk ligt tussen het uitwateringskanaal en het fietspad een stuk van Flevoland (nr. 579), aan de noordzijde grenzend aan een stuk van het Waterschap (nr. 576). Beide locaties, 2859 en 579/576, zijn groot genoeg voor een nieuw bezoekerscentrum inclusief terras.
Voor beide geldt dat de eigenaar er afstand van moet willen doen omwille van het behoud van De Trekvogel. Wil het Waterschap dat? Wil de provincie Flevoland? Als ze pal staan voor het behoud van het plaatselijk cultureel erfgoed natuurlijk wel.
Het kan met gesloten beurs door ruil, waarbij FlevoLandschap hun perceel 575 inbrengt. Dit kan niet moeilijk zijn, mits Flevoland en/of Zuiderzeeland wil meewerken. En Almere moet ook meewerken door een bestemmingsplanwijziging te faciliteren. Zo moeilijk kan dat allemaal niet zijn. Dan kan Flevo-landschap aan de slag met nieuwbouw zonder zich zorgen te hoeven maken over sloopkosten. Het budget voor de nieuwbouw is er kennelijk al, gelet op de plannen.
Puntsgewijs: het is dus zoeken naar
[1] een plek voor een nieuw bezoekerscentrum voor Flevo-landschap dicht bij De Trekvogel
[2] een nieuwe eigenaar voor De Trekvogel
[3] een samenwerkingsverband tussen de nieuwe eigenaar en andere betrokkenen om De Trekvogel te restaureren en er een permanente tentoonstelling in te richten over de vroege geschiedenis van het Werkeiland en Zuidelijk Flevoland
[4] het vinden van een budget voor de restauratie en de tentoonstelling
[5] het vinden van personeel voor de tentoonstelling
Herstel van De Trekvogel
De resterende vraag is wat er met De Trekvogel moet gebeuren. Er zijn verschillende mogelijkheden maar voor de hand liggend is te beginnen met restauratie: volledige restauratie - terug naar het gebouw van 1964 of naar het gebouw van 1985 toen er een paar deuren zijn toegevoegd - is één mogelijkheid. Of je kan onderdelen van wat er sindsdien aan veranderde laten zitten. Karel Loeff, directeur van de Erfgoedvereniging Heemschut, een van de organisaties van het Platform Behoud De Trekvogel, is daar een voorstander van: “De kracht van De Trekvogel zit hem juist in de verschillende tijdslagen die nu afleesbaar zijn: pioniersgebouw, werkkeet, toneel, natuurinformatiepunt, verval, schade, oplappen, herstellen […] Die tijdelijkheid is juist prachtig, ook met alle oplapmiddelen die er zijn gebruikt! Ik denk juist dat ook een combinatie van terugbrengen van het interieur en behoud van de periode van gebruik als educatief centrum alles vertelt over de voorbij glijdende tijd. Laat die tijdsperioden zien! De woningen ernaast breken we ook niet af voor reconstructie, maar de schuilkelders zitten er nog en dat verhaal is prachtig.”
De Trekvogel bevat hier en daar asbest. Het dak is ervan gemaakt en ook de omtimmeringen van de schoorstenen, zie ook het tabblad situatie. Volgens Ben Huisman van Flevo-landschap komt het verwijderen van het asbest neer op sloop, maar dat is een minderheidsstandpunt. Loeff: “Asbest is, zolang het er op ligt en je er niet aan komt, geen enkel probleem, dat levert geen gevaar op.”
Nieuwe functie voor De Trekvogel
Na de restauratie is De Trekvogel de aangewezen plek voor een bezoekerscentrum over de vroege geschiedenis van Zuidelijk Flevoland. Als het vlakbij het nieuwe bezoekerscentrum van Flevo-landschap komt krijg je toeristisch een extra interessante bestemming, interessanter dan één bezoekerscentrum. De horeca zou gecombineerd kunnen worden. De openingstijden zouden gelijk kunnen zijn.
Over de vroege geschiedenis van Zuidelijk Flevoland, het Werkeiland in het bijzonder, valt veel te vertellen. In het midden van het huidige bezoekersruimte kan een maquette van het Werkeiland komen. De kamers van het ambtenarenpension kunnen deels blijven zoals ze zijn, net als in de jaren zestig, en onderdeel zijn van de tentoonstelling. De rest kan worden omgebouwd tot expositieruimte.
De Deltawerken hebben ook een bezoekerscentrum – waarom Zuidelijk Flevoland niet?
Een vraag is nog: wie gaat dat bezoekerscentrum inrichten, beheren en financieren? De nieuwe eigenaar? De provincie heeft een beleidslijn het verhaal van Flevoland waar zo’n bezoekerscentrum naadloos op aansluit. Zuiderzeeland heeft wellicht een deeltaak, al dan niet zelfopgelegd, om het publiek te informeren over de polder. De IJsselmeervereniging zou ook mee kunnen doen – bij de inrichting en bijvoorbeeld door vrijwilligers te leveren voor de bemensing.
Voor de hand liggend lijkt het om inrichting, beheer en financiering niet bij één partij neer te leggen, als die al te vinden zou zijn, maar om een samenwerkingsverband in het leven te roepen. Als de wil er is en het enthousiasme kan het allemaal niet moeilijk zijn, ook het vinden van financiering niet.
Een andere mogelijkheid, hierboven al aangestipt, is een horecafunctie:
Dat idee is afkomstig van Frank Oosterboer uit Lelystad, specialist op het gebied van het herbestemmen van kazernes. Hij kwam af en toe in Restaurant Oostvaardersdiep, al kende hij het als 'De Kantine op De Blocq', dat van 1968 tot 1981 was gevestigd in het inmiddels door de Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders afgestoten dienstgebouw. Oosterboer mailde ons:
Hebben jullie al gedacht aan een herbestemming als logies voor fietsers en anderen die de dijk pakken? En wat te denken van een functie als cultureel podium? Beschaafde optredens, muziek, toneel. Er zit al sinds de bouw een podium in! Kan gecombineerd worden met een logiesfunctie in het voormalige ambtenarenpension en ook met horecafunctie in de voormalige kantine overdag. Dan blijf je lekker dicht bij de oorspronkelijke bestemming. En dan een bescheiden expositieruimte, want die gaat nooit geld opleveren. Met herbestemmen moet je zoveel mogelijk wegblijven van subsidies. Dat verhoogt afhankelijkheid en je krijgt inmenging door derden. Met kazernes zie ik dat herbestemmingen die dicht aansluiten bij de oorspronkelijke bestemming - huisvesting, scholing - vaak het meest succesvol zijn.
